صراط مستقیم

...صحیح است که یک انسان هدایت شده ، باز هم بسوى آن هدایت شود، خدایتعالى او را از صراط بسوى صراط هدایت کند، باین معنا که سبیلى که قبلا بسوى آن هدایتش کرده بوده ، با هدایت بیشترى تکمیل نموده به سبیلى که ما فوق سبیل قبلى است هدایت فرماید، پس اگر مى بینیم که در آیات مورد بحث که حکایت زبان حال بندگان هدایت شده خدا است ، از زبان ایشان حکایت مى کند، که همه روزه میگویند: (ما را بسوى صراط مستقیم هدایت فرما)، نباید تعجب کنیم ، و یا اشکال کنیم که چنین افرادى هدایت شده اند، دیگر چه معنا دارد از خدا طلب هدایت کنند؟ و این در حقیقت تحصیل حاصل است ، و تحصیل حاصل محال است ، و چیزیکه محال است ، سئوال بدان تعلق نمیگیرد، و در خواست کردنى نیست .
زیرا جوابش از مطلب بالا معلوم شد، چون گفتیم صراط در ضمن همه سبیل ها هست و گفتیم سبیل ها بسیار، و داراى مراتبى بسیارند، چون چنین است بنده خدا از خدا میخواهد: که او را از صراطى (یعنى سبیلى ) بصراطى دیگر که ما فوق آنست هدایت کند، و نیز از آن بمافوق دیگر.
و نیز نباید اشکال کنیم باینکه اصلا درخواست هدایت بسوى صراط مستقیم ، از مسلمانى که دینش کامل ترین ادیان ، و صراطش ‍ مستقیم ترین صراطها است ، صحیح نیست ، و معناى بدى میدهد، چون مى رساند که وى خود را در صراط مستقیم ندانسته ، و درخواست دینى کامل تر مى کند.
چون هر چند که دین و شریعت اسلام کاملترین ادیان سابق است ، ولى کاملتر بودن شریعت مطلبى است ، و کاملتر بودن یک متشرع از متشرعى دیگر مطلبى است دیگر، درخواست یک مسلمان و دارنده کاملترین ادیان ، هدایت بسوى صراط مستقیم را، معنایش آن نیست که شما فهمیدید بلکه معنایش این است که خدایا مرا به مسلمان تر از خودم برسان ، و خلاصه ایمان و عمل باحکام اسلام را کامل تر از این ایمان که فعلا دارم بگردان ، و مرا بمرتبه بالاترى از ایمان و عمل صالح برسان .

یک مثال ساده براى روشن شدن مطلب

یک مثل ساده مطلب را روشن میسازد، و آن این است که هر چند که دین اسلام از دین نوح و موسى و عیسى (علیهماالسلام ) کاملتر است ، ولى آیا یک فرد مسلمان معمولى ، از نظر کمالات معنوى ، به پایه نوح موسى و عیسى (علیهماالسلام ) مى رسد؟ قطعا میدانیم که نمیرسد، و این نیست ، مگر بخاطر اینکه حکم شرایع و عمل بآنها غیر حکم ولایتى است که از تمکن در آن شرایع و تخلق بآن اخلاق حاصل میشود، آرى دارنده مقام توحید کامل و خالص ، هر چند از اهل شریعت هاى گذشته باشد، کامل تر و برتر است از کسیکه بآن مرتبه از توحید و اخلاص نرسیده ، و حیات معرفت در روح و جانش جایگزین نگشته ، و نور هدایت الهیه در قلبش راه نیافته است ، هر چند که او از اهل شریعت محمدیه صلى الله علیه و آله و سلم ، یعنى کامل ترین و وسیع ترین شریعت ها باشد، پس ‍ صحیح است چنین فردى از خدا در خواست هدایت بصراط مستقیم ، یعنى براهى که کملین از شرایع گذشته داشتند، بنماید، هر چند که شریعت خود او کاملتر از شریعت آنان است .

المیزان – علامه طباطبایی – جلد 1     سوره حمد آیات 6 و 7
http://www.shafaqna.com

نکته اول - اینکه طرقى که بسوى خدایتعالى منتهى مى شود از نظر کمال ، و نقص ، و نایابى و رواجى ، و دورى و نزدیکیش از منبع حقیقت ، و از صراط مستقیم ، مختلف است ، مانند طریقه اسلام و ایمان ، و عبادت ، و اخلاص ، و اخبات ....
نکته دوم - اینکه همانطور که صراط مستقیم مهیمن و مافوق همه سبیل ها است ، همچنین اصحاب صراط مستقیم که خدا آنانرا در آن صراط جاى داده ، مهیمن و مافوق سایر مردمند، چون خدایتعالى امور آنان را خودش بعهده گرفته ، و امور مردم را بعهده آنان نهاده ، و امر هدایت ایشانرا بآنان واگذار نموده ، و فرموده : (و حسن اولئک رفیقا)، (اینان بهترین رفیقند)، و نیز فرموده : (انما ولیکم اللّه و رسوله ، و الذین آمنوا، الذین یقیمون الصلوة ، و یؤ تون الزکوة ، و هم راکعون )، (تنها ولى و سرپرست شما خدا است ، و رسول او، و آنانکه ایمان آورده اند، یعنى آنانکه نماز میگذارند، و در حال رکوع صدقه میدهند)، که بحکم آیه اول صراط مستقیم و یا بگو (صراط الذین انعم اللّه علیهم )، را صراط انبیاء و صدیقین و شهداء و صالحین دانسته ، بحکم آیه دوم با در نظر گرفتن روایات متواتره صراط، امیرالمؤ منین على بن ابیطالب علیهم السلام شمرده است ، و آنجناب را اولین فاتح این صراط دانسته ....
....

 المیزان – علامه طباطبایی – جلد 1     سوره حمد آیات 6 و 7
http://www.shafaqna.com

 اصحاب صراط مستقیم در صورت عبودیت خدا، داراى ثبات قدم به تمام معنا هستند، هم در فعل ، و هم در قول ، هم در ظاهر، و هم در باطن ، ....

...معلوم مى شود اصحاب صراط مستقیم ، یعنى (الذین انعم اللّه علیهم ) مقامى عالى تر از مؤ منین دارند.
...اصحاب صراط مستقیم ، قدر و منزلت و درجه بلندترى از درجه مؤ منین خالص دارند، حتى مؤ منینى که دلها و اعمالشان از ضلالت و شرک و ظلم بکلى خالص است .
...برترى (الذین انعم اللّه علیهم ) از مؤ منین ، بداشتن همان علمى است که خدا به آنان داده ، نه علمى که خود از مسیر عادى کسب کنند، پس اصحاب صراط مستقیم که (انعم اللّه علیهم ) بخاطر داشتن نعمتى که خدا بایشان داده ، (یعنى نعمت علمى مخصوص )، قدر و منزلت بالاترى دارند، و حتى از دارندگان نعمت ایمان کامل نیز بالاتراند، این هم یک صفت و امتیاز در اصحاب صراط مستقیم .

ادامه مطلب...

صرط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لا الضالین
ترجمه آیات :  ما را بسوى صراط مستقیم هدایت فرما.
صراط آنانکه برایشان انعام فرمودى . نه آنانکه برایشان غضب کردى و نه گمراهان .

معنى صراط

بیان (اهدنا الصراط المستقیم صراط الذین انعمت علیهم ) الخ ، معناى کلمه (هدایت ) از بیانیکه در ذیل (صراط) از نظر خواننده مى گذرد معلوم میشود.
و اما صراط، این کلمه در لغت به معناى طریق و سبیل نزدیک بهمند، و اما از نظر عرف و اصطلاح قرآن کریم ، باید بدانیم که خدایتعالى صراط را وصف استقامت توصیف کرده ، و آنگاه بیان کرده که این صراط مستقیم را کسانى مى پیمایند که خدا بر آنان انعام فرموده .
و صراطى که چنین وصفى و چنین شانى دارد، مورد درخواست عبادت کار، قرار گرفته ، و نتیجه و غایت عبادت او واقع شده ، و بعبارت دیگر، بنده عبادت کار از خدایش درخواست مى کند که عبادت خالصش در چنین صراطى قرار گیرد.

چند مقدمه براى توضیح و تفسیر (اهدنا الصراط المستقیم )

ادامه مطلب...

قالَ الصَّادقُ علیه السلام:

یا إسحاقَ بنَ فَرُّوخَ مَنْ صَلَّی عَلی مُحمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ عَشَرَاً صَلَّی اللهُ علیهِ وَمَلائِکَتُهُ مِائَ?َ مَرَّ?ٍ، وَمَنْ صَلَّی عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ مائ?َ مَرَّ?ٍ صَلَّی اللهُ عَلیهِ وَمَلائِکَتُهُ ألفاً، أمَا تَسْمَعُ قُولَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ "هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَمَلَائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَکَانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیمًا"

[أصول کافی2: 493 ، تفسیر الصّافی4: 194، تفسیر الأصفی2 :996، وسائل الشیع?7: 200، جامع أحادیث الشیع?15: 469، غای? المرام3: 255، تفسیر نورالثقلین4: 288، ریاض السالکین1: 425 ].

امام صادق علیه السلام به اسحاق بن فرّوخ فرمودند:

هر که ده مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات فرستد،

حق‌تعالی و ملائکه یک‌صد مرتبه بر او صلوات می‌فرستند،

و هر که صد مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات فرستد،

خدا و فرشتگانش هزار بار بر او صلوات می‌فرستند،

آیا نشنیده‌ای این آیه شریفه را که می‌گوید

" او کسى است که بر شما درود و رحمت مى‏ فرستد،

و فرشتگان او نیز براى شما تقاضاى رحمت مى‏ کنند

تا شما را از تاریکى به روشنى برد،

و او نسبت به مؤمنین بسیار مهربان است".

وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى[سوره أعلی: 15].

و یاد کرد نام پروردگار خویش را و به عبادت پرداخت.

قال: ناولت أبا عبداللّه الصادق علیه السلام :

شَیئاً مِنَ الرَّیاحِینِ فَأَخَذَهُ فَشَمَّهُ وَ وَضَعَهُ عَلَی عَینَیهِ ثُمَّ

قَالَ: مَنْ تَنَاوَلَ رَیحَانَةً فَشَمَّهَا وَ وَضَعَهَا عَلَی عَینَیهِ ثُمَّ

قَالَ: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ تَقَعْ عَلَی الاْءَرْضِ حَتَّی یغْفَرَ لَهُ».

مالک می گوید:

گلی به حضرت امام جعفر صادق علیه السلام دادم،

گرفتند و بوییدند و بر هر دو دیده گذاشتند.

پس فرمودند: هرکه گلی را بگیرد و ببوید و بر دیده ها بگذارد

و بگوید : اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد ،

هنوز بر زمین نگذاشته باشد؛ گناهانش آمرزیده می شود.

(آثاروبرکات صلوات،ص 53؛روضةالواعظین،ص 327؛وسائل الشیعه،ج 2،ص 171،ح 1849؛بحارالانوار،ج 92،ص 347،ح 2)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

«إنّ ابخل النّاس من ذکرت عنده و لم یصلّ علی».

بخیل ترین مردم کسی است که

نام من نزد او برده شود

و آن شخص صلوات نفرستد.

(حدیث 1 تا 5 کنزالعمال، 2147، 2149، 2153، 2243 و 2144 (حدیث 5،بحار،ج 94،ص 55)؛تفسیرابن کثیر،ج 3،ص 520؛تاریخ مدینه دمشق،ج 59،ص 335)

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در جمع صحابه خود فرمود:

«ألا و تقرّبوا إلی اللّه بالطاعات یجزل لکم المثوبات، و قصّروا أعمارکم فی الدنیا بالتعرّض لأعداء اللّه فی الجهاد لتنالوا طول أعمار الآخرة فی النعیم الدائم الخالد، و ابذلوا أموالکم فی الحقوق اللازمة لیطول غناوءکم فی الجنّة.

فقام ناس فقالوا:

یا رسول اللّه نحن ضعفاء الأبدان قلیلو الأموال لا نفی بمجاهدة الأعداء و لا تفضل أموالنا عن نفقات العیالات، فماذا نصنع؟

قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : ألا فلیکن صدقاتکم من قلوبکم و ألسنتکم.

قالوا: کیف یکون ذلک یا رسول اللّه ؟ قال صلی الله علیه و آله :

أمّا القلوب فتقطعونها علی حبّ اللّه و حبّ محمّد رسول اللّه و حبّ علی ولی اللّه و وصی رسول اللّه و حبّ المنتجبین للقیام بدین اللّه و حبّ شیعتهم و محبّیهم و حبّ إخوانکم الموءمنین و الکفّ عن اعتقادات العداوات و الشحناء و البغضاء.

و أما الألسنة فتطلقونها بذکر الله تعالی بماهو أهله والصلاة علی نبیه محمّد وآله الطیبین فإنّ اللّه تعالی یبلّغکم أفضل الدرجات وینیلکم به المراتب العالیات».

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:

ای مردم! با اطاعت خدا، به خدا نزدیک شوید تا این که خداوند شما را به خیر برساند.

اسارت های خود را در دنیا کم کنید و متعرض دشمنان خدا شوید و در جنگ شرکت کنید تا اعمال شما در قیامت زیاد شود و از مال های خودتان در حقوق لازم انفاق کنید.
در این حال، مردم بلند شدند و عرض کردند:

«ای رسول خدا! بدن ما ضعیف است و مال و منالی هم نداریم که بذل و بخشش کنیم، پس چه کنیم؟»

حضرت فرمودند: «صدقات قلبی و زبانی بدهید.»

باز مردم سؤال نمودند: «چگونه صدقه بدهیم؟»

حضرت فرمودند: صدقات قلبی، این است که قلبتان را با محبت خدا و محمد، رسول خدا و علی، ولی خدا، و همه کسانی که برای قیام در راه دین خداوند انتخاب شده اند (ائمه معصومین علیهم السلام ) و محبت شیعه آن ها و کسانی که از دوست داران شیعیان هستند را در دلتان ایجاد کنید.

اما صدقات زبان، این است که مشغول به ذکر خداوند باشید و صلوات بر محمد و آلش بفرستید، زیرا خداوند شما را به واسطه این اعمال به بهترین درجات می رساند.

( تفسیرالامام العسکری علیه السلام،ص 447 و 448؛مدینةالمعاجز،ج 1،ص 455؛بحارالانوار،ج 9،ص 325)

از پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله روایت شده است که:

«أَکثِرُوا الصَّلاةَ عَلَی فَإِنَّ الصَّلاةَ عَلَی نُورٌ فِی الْقَبْرِ وَ نُورٌ عَلَی الصِّرَاطِ وَ نُورٌ فِی الْجَنَّةِ».

بر من بسیار درود بفرستید؛

چرا که درود فرستادن بر من،

برای درود فرستنده نوری است در قبر،

نوری است بالای صراط

و نوری است در بهشت.

(مستدرک،ج 5،ص 323؛بحارالانوار،ج 79،ص 64)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

«أَنَا عِنْدَ الْمِیزَانِ یوْمَ الْقِیامَةِ

فَمَنْ ثَقُلَتْ سَیئَاتُهُ عَلَی حَسَنَاتِهِ

جِئْتُ بِالصَّلاةِ عَلَی

حَتَّی أُثْقِلَ بِهَا حَسَنَاتِهِ».

من در قیامت نزد میزان اعمال می باشم.

هر کس کفّه گناهانش افزون تر از حسناتش شود،

آن صلوات هایی را که بر من فرستاده بیاورم

و بر حسناتش بیفزایم تا بر گناهانش فزون آید.

( وسائل الشیعه،ج 7،ص195؛ثواب الاعمال،ص155؛مکارم الاخلاق،ص312؛بحارالانوار،ج7،ص304،ح72)