صراط مستقیم

راه‏هاى پیش روى بشر براى خداشناسى، سه قسم است:

الف. راه دل یا فطرت؛

یعنى، هر انسانى به مقتضاى آفرینش و ساختمان اصلى روح خود، خدا را مى‏ شناسد؛ بدون اینکه نیاز به اکتساب و تحصیل علوم مقدماتى داشته باشد. منظور از فطرت، عقل نیست؛ بلکه مقصود، «دل» است.

عارفان از آنجا که به نیروى عشق فطرى ایمان و عقیده دارند، در تقویت این نیرو مى‏ کوشند. اگر بخواهیم بدانیم آیا چنین احساسى در آدمى هست یا خیر؟

دو راه در پیش داریم:

1. خودمان شخصاً و عملًا، دست به آزمایش در وجود خویش و دیگران بزنیم.

2. ببینیم دانشمندانى که سالیان دراز در زمینه روان آدمیان، از جنبه مسائل معنوى مطالعه و تحقیق کرده ‏اند، چه نظرهایى دارند.

ب. راه حس و علم، یا راه طبیعت؛

این راه به نوبه خود به سه راه دیگر تقسیم مى‏ شود:

1. راه تشکیلات و نظاماتى که در ساختمان جهان به کار رفته است.

2. راه هدایت و راهنمایى نادیده‏اى که موجودات را در مسیر خویش مى‏ اندازد.

3. راه حدوث و پیدایش عالم.

...

دفتر اول(خداشناسى) ؛ ص11